Przyjęcie odpowiedzialności posiadacza pojazdu na zasadzie ryzyka miało na celu wzmożenie ochrony osób poszkodowanych. W przypadku jednak zderzenia się pojazdów zastosowanie tej zasady odpowiedzialności byłoby niecelowe, gdyż w takiej sytuacji każdy z uczestników zdarzenia powoduje potencjalnie większe zagrożenie spowodowane ruchem pojazdu. W związku z tym przyjęto, że powinni oni odpowiadać na zasadach ogólnych.
PRAWO
Art. 436 § 2 k.c. W razie zderzenia się mechanicznych środków komunikacji poruszanych za pomocą sił przyrody wymienione osoby mogą wzajemnie żądać naprawienia poniesionych szkód tylko na zasadach ogólnych.
Zasadą ogólną odpowiedzialności za szkody spowodowane czynem niedozwolonym jest zasada winy, wyrażona w art. 415 k.c.
PRAWO
Art. 415. Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.
Analizując, która norma jest właściwa w danej sytuacji, a więc ustalając czy mamy do czynienia ze „zderzeniem” czy też nie trzeba mieć na uwadze omówione wcześniej pojecie ruchu pojazdu.
ORZECZENIE
Zderzeniem się mechanicznych środków komunikacji poruszanych za pomocą sił przyrody (art. 436 § 2 kc) jest ich zetknięcie się, gdy pozostają wobec siebie w ruchu w rozumieniu przepisów Prawa o ruchu drogowym. Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 5 lutego 2002 r., V CKN 644/2000
Zmiana zasady odpowiedzialności z zasady ryzyka na zasadę winy powoduje, że brak winy kierowcy wyłącza jego odpowiedzialność, a co za tym idzie – także i jego ubezpieczyciela.
ORZECZENIE
PYTANIE PRAWNE DO SĄDU NAJWYŻSZEGO
Czy niezamierzony i niezawiniony przez kierowcę manewr pojazdu mechanicznego poruszanego za pomocą siły przyrody, spowodowany wyłącznie zawinionym zachowaniem się osoby trzeciej, w wyniku którego doszło do uszkodzenia innego pojazdu, uzasadnia zastosowanie art. 436 § 2 kc (odpowiedzialność obu posiadaczy pojazdów względem siebie na zasadach ogólnych) i tym samym wyłącza w stosunku do obu posiadaczy pojazdów odpowiedzialność materialną zakładu ubezpieczeń z tytułu obowiązków ubezpieczeń komunikacyjnych (§ 14 i § 15 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 kwietnia 1968 r. – Dz. U. 1968 r. Nr 15 poz. 89)?
ODPOWIEDŹ
Ogólną zasadę odpowiedzialności stanowi zasada winy. Wynika zaś z niej, że szkoda wyrządzona bez winy nie ulega naprawieniu. W konsekwencji szkoda wyrządzona wskutek zderzenia się pojazdów mechanicznych, za którą posiadacz pojazdu nie ponosi winy, nie ulega naprawieniu. Zderzeniem się w rozumieniu art. 436 § 2 kc jest zetknięcie się pojazdów mechanicznych w ruchu. Zderzeniem się jest więc i takie zetknięcie się pojazdów mechanicznych w ruchu, za które posiadacz pojazdu wyrządzający szkodę wskutek tego zetknięcia się nie ponosi winy, w tym – i zetknięcie się, którego przyczynę stanowi zachowanie się osoby trzeciej, za które wspomniany posiadacz nie ponosi winy, a zatem każde – bez względu na jego przyczynę – zetknięcie się pojazdów mechanicznych w ruchu. Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 2 stycznia 1976 r. III CZP 79/75