Pojazd

Art. 436 k.c. posługuje się pojęciem mechaniczny środek komunikacji poruszany za pomocą sił przyrody, tak więc będzie miał zastosowanie w odniesieniu do szkód wyrządzonych nie przez jakiekolwiek pojazdy, lecz tylko odpowiadające temu pojęciu. W doktrynie przyjmuje się, że aby uznać dany pojazd za mechaniczny środek komunikacji poruszany za pomocą sił przyrody musi on łącznie spełniać dwa kryteria:
służyć do transportu osób lub towarów
posiadać własny silnik.
Innym pojęciem operuje Art. 2 ust 1 pkt. 10 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, UFG i PBUK, w którym wskazuje się, że

PRAWO

Art. 2 ust 1 pkt. 10 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, UFG i PBUK Określenia użyte w ustawie oznaczają: pojazd mechaniczny: a) pojazd samochodowy, ciągnik rolniczy, motorower i przyczepę określone w przepisach ustawy – Prawo o ruchu drogowym, b) pojazd wolnobieżny w rozumieniu przepisów ustawy – Prawo o ruchu drogowym, z wyłączeniem pojazdów wolnobieżnych będących w posiadaniu rolników posiadających gospodarstwo rolne i użytkowanych w związku z posiadaniem tego gospodarstwa.

Pojęcie to wprowadzono na potrzeby określenia, jakie pojazdy podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych (dalej także nazywane OC komunikacyjnym). Należałoby rozpatrzyć stosunek pojęcia pojazd mechaniczny z ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych do pojęcia mechanicznego środka komunikacji poruszanego za pomocą sił przyrody, o którym mowa w kodeksie cywilnym. Pojęcie pojazd mechaniczny jest szersze, gdyż o ile zawierające się w nim pojazd samochodowy, ciągnik rolniczy, motorower spełniają cechy mechanicznego środka komunikacji poruszanego za pomocą sił przyrody (mają własny silnik i służą do transportu, choć co do traktora jest to dyskusyjne), o tyle przyczepa i pojazdy wolnobieżne już nie, gdyż ta pierwsza nie posiada własnego silnika, a te ostatnie nie służą do transportu.
Każdy mechaniczny środek komunikacji poruszany za pomocą sił przyrody jest więc pojazdem mechanicznym, lecz nie każdy pojazd mechaniczny jest mechanicznym środkiem komunikacji poruszanym za pomocą sił przyrody.
Praktyczną konsekwencją takiej zależności jest to, że choć przyczepy i pojazdy wolnobieżne są objęte obowiązkowym ubezpieczeniem OC komunikacyjnym, to odpowiedzialność za szkody przez nie wyrządzone nie jest ustalana na podstawie art. 436 § 1 k.c. W takim wypadku właściwy zatem będzie art. 415 wskazujący winę, jako niezbędną przesłankę odpowiedzialności. W odniesieniu do przyczepy należy jednak pamiętać, że gdy jest ona połączona z ciągnikiem to stanowi ona zraz z nim zespół pojazdów i szkody spowodowane ruchem takiego ruchu pojazdów podlegają naprawieniu na zasadzie art. 436 § 1 k.c.

PRZYKŁAD

Samochód osobowy służy do transportu ludzi i posiada silnik, jest zatem mechanicznym środkiem komunikacji poruszanym za pomocą sił przyrody i jego posiadacz odpowiada za szkody wyrządzone przez jego ruch na zasadzie ryzyka. Jest on jednocześnie pojazdem samochodowym w rozumieniu ustawy prawo o ruch drogowym, tak więc podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu OC, a zatem o odszkodowanie można wystąpić do ubezpieczyciela, a w przypadku niedopełnienia obowiązku ubezpieczenia – do UFG. Koparka samojezdna posiada silnik, ale nie służy do transportu towarów, ani ludzi więc nie jest mechanicznym środkiem komunikacji poruszanym za pomocą sił przyrody, co oznacza że do szkód przez nią spowodowanych nie ma zastosowania art. 436 § 1 k.c. określający odpowiedzialność na zasadzi ryzyka. W takiej sytuacji zastosowanie ma ogólna norma z art. 415 k.c. określająca odpowiedzialność na zasadzie winy. Koparka jako pojazd wolnobieżny mieści się jednak w pojęciu pojazd mechaniczny, tak więc podlega ubezpieczeniu obowiązkowemu OC i tu również o odszkodowanie można wystąpić do ubezpieczyciela.