Systematycznie pojawiają się głosy w sprawie potrzeby uregulowania działalności kancelarii odszkodowawczych. Można spotkać się nawet z poglądami, że kancelarie działają poza prawem. W tej sytuacji niejednokrotnie jesteśmy zmuszani do tego, by ustosunkowywać się do stwierdzenia kim jesteśmy, a kim nie jesteśmy.
261909 Doradca do spraw odszkodowań
Jako podstawy prawne legalności działalności kancelarii odszkodowawczych powołać można już normy Konstytucji RP, która mówi o swobodzie działalności gospodarczej. Znajduje to swoje odzwierciedlenie w art. 6 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej:
Podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego na równych prawach, z zachowaniem warunków określonych przepisami prawa.
Czy jednak jest taki zawód jak doradca odszkodowawczy? Wielokrotnie mówiło się, że takiego zawodu nie ma, że kancelarie odszkodowawcze zajmują się w istocie tym, czym ma prawo zajmować się w świetle ustawy o pośrednictwie broker ubezpieczeniowy albo czym ma prawo zajmować się wyłącznie adwokat lub radca prawny.
Regulacje dotyczące promocji zatrudnienia i instytucji rynku pracy są – wydawać by się mogło – dość obojętne dla sektora kancelarii odszkodowawczych. Na ich podstawie minister właściwy do spraw pracy określa, w drodze rozporządzenia, klasyfikację zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakres jej stosowania, uwzględniając zawody i specjalności występujące na rynku pracy oraz potrzeby pośrednictwa i poradnictwa zawodowego. Klasyfikacja ta jest pewnego rodzaju zdjęciem istniejącego stanu rzeczy, pokazuje, jakie zawody można spotkać na rynku pracy w obecnych realiach.
W klasyfikacji, w jej wersji z 7 sierpnia 2014 r., z numerem 261909 pojawił się zawód „doradca do spraw odszkodowań”. Jest to skutek wniosku, jaki Polska Izba Doradców i Pośredników Odszkodowawczych złożyła do Ministra Pracy i Polityki Społecznej w 2010 roku. Na tle tej regulacji twierdzenie, że zawód doradcy odszkodowawczego jest nieznany prawu i jest działaniem, które nie mieści się w systemie normatywnym RP, jest głębokim nadużyciem. Tym samym podejmowanie dyskusji w sprawie legalności działalności kancelarii odszkodowawczych jest dyskutowaniem z rozporządzeniem. Prawo można interpretować bardzo różnie, natomiast fakt umieszczenia takiej profesji w klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy wskazuje, że została ona uznana przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej jako wykonująca pewne czynności w świetle obowiązującego prawa. Daje to solidne podstawy do twierdzenia, że działalność kancelarii odszkodowawczych jest przewidziana przez prawo.
Definicja doradcy
Kim według Ministra Pracy i Polityki Społecznej jest doradca ds. odszkodowań? Według definicji:
Doradca do spraw odszkodowań – Zajmuje się kompleksową obsługą klientów w zakresie spraw odszkodowawczych; udziela klientom porad, opinii i wyjaśnień oraz pomocy w dochodzeniu roszczeń odszkodowawczych; sporządza i prowadzi dokumentację niezbędną do prowadzenia sprawy odszkodowawczej; występuje w imieniu i na rzecz klientów do firm ubezpieczeniowych; współpracuje z agencjami ubezpieczeniowymi oraz kancelariami prawnymi prowadzącymi sprawy o odszkodowanie.
Mamy tu do czynienia z pewnego rodzaju hybrydą. Wniosek PIDiPO do MPiPS obejmował dwie specjalności – doradców odszkodowawczych, a więc merytorycznych odpowiedników likwidatorów szkód w zakładach ubezpieczeń oraz pośredników odszkodowawczych, a więc odpowiedników agentów ubezpieczeniowych. Zostało to sprowadzone do jednego zawodu. Niemniej jednak w przypadku części branży doradca odszkodowawczy rzeczywiście zajmuje się nie tylko merytoryczną obróbką roszczeń poszkodowanego przed zakładem ubezpieczeń, lecz także prezentacją oferty oraz udzielaniem wszechstronnych informacji o możliwościach dochodzenia roszczeń, o przebiegu procesu odszkodowawczego.
Natomiast sformułowanie, że doradca ds. odszkodowań współpracuje z agencjami ubezpieczeniowymi jest pewnym nieporozumieniem, wynikającym być może z ograniczonej wiedzy o działalności kancelarii odszkodowawczych. Tym bardziej, że współpraca kancelarii z agencjami ubezpieczeniowymi jest przedmiotem wielu kontrowersji.
Odmienna rola
Należy wskazać, że także przed 2014 rokiem w klasyfikacji działalności znajdowała się regulacja dotycząca usług odszkodowawczych (podklasa Działalność związana z oceną ryzyka i szacowaniem poniesionych strat, w tym dochodzenie roszczeń ubezpieczeniowych). Nie można więc mówić, że istniała w tym zakresie pustka legislacyjna.
W obecnie obowiązującej klasyfikacji PKD ustawodawca akceptuje rolę dochodzenia roszczeń odszkodowawczych jako odmienną od roli brokera i jednocześnie odmienną od roli adwokata czy radcy prawnego. W odróżnieniu od adwokata i radcy prawnego, którzy zajmują się w szczególności podejmowaniem w imieniu swojego klienta czynności o charakterze prawnym, doradca odszkodowawczy w dużym zakresie podejmuje czynności o charakterze faktycznym, w szczególności są to czynności zmierzające do zebrania dokumentacji i zebrania ustaleń dotyczących stanu faktycznego szkody, przedstawienia dowodów, ale również pomocy związanej z sytuacją, w jakiej poszkodowany znalazł się po wypadku.
Pojawia się pytanie czy nie byłyby wymagane jeszcze dodatkowe regulacje, które jasno wskazałyby, kim jest doradca odszkodowawczy. Zakładam bowiem, że przeciętny poszkodowany nie korzysta z załącznika do rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej, a także nie wertuje PKD. Czy jednak wprowadzenie dodatkowej regulacji w tym zakresie wzmocni ochronę poszkodowanych? W mojej ocenie nie jest to niezbędne, gdyż istnieje szereg przepisów, które taką ochronę zapewniają, w szczególności w zakresie kontroli wzorców umów. Istniejący stan regulacji prawnych pozwala – przy ich właściwym stosowaniu – na ochronę konsumentów oraz statuuje doradztwo odszkodowawcze jako odrębną dziedzinę działalności.
Bartłomiej Krupa
Prezes Polskiej Izby Doradców i Pośredników Odszkodowawczych